Marokko FAQ

[CarlW]

Nabij Driouch

Zuidelijk van Taliouine

Ait ou Attik

Azrou

Essaouira

Wat voor een land is het en hoe ga je er heen?

Marokko is een warm land, grotendeels een arm land. Naarmate je verder trekt naar het zuidoosten stijgt de temperatuur en daalt het inkomen. Enkel bereikbaar met de boot*, gerangschikt van kort naar lang varen: vanuit Tarifa, Algeciras, Malaga, Motril, Almeria, Barcelona, Sète en verder ook uit Italië. Er is al 30 jaar sprake van een tunnel maar nu is die door Spaanse en Marokkaanse officials met voetbalistieke branie gegarandeerd voor het WK van 2030. Géén fietstunnel.

*de kameel der oceaan!


Heb je veel fietsreizigers ontmoet?

Op anderhalve maand tijd heb ik 2 dagen samen gereden met 3 jonge Fransen, verder 1 Zwitser gekruist, 1 Mexicaan en op de valreep nog een Zwitsers meisje in Tanger. Een paar individuele plaatselijke mountainbikers, wat racefietsers in de kuststreek en groepjes van respectievelijk 2 en 3 Marokkaanse fietsreizigers, onderweg naar het zuiden. Fietsen in alle mogelijke staten van ontbinding op het platteland, speelgoed voor de kinderen of goedkoopste woon-werk tussen dorp en veld. Minstens de helft behoort tot het type dat in Afrika un sans-freins wordt genoemd. Marrakesh is wel een internationale gravel/MTB hub, er is een populaire Trans Sahara Raid en aanverwanten, maar daar ben ik niet geweest.

[CarlW]

De aardbeving…

Ik was nog in Spanje toen het nieuws binnenkwam van de grote aardbeving in de Atlas. Even dacht ik er aan om de oversteek te annuleren — in die eerste uren leek het alsof er een herhaling in de maak was van de catastrofe van februari in ZO Turkije (met bijna 60.000 dodelijke slachtoffers). Uiteindelijk bleek de schaal van de beving kleiner (3000 doden) en al snel kwamen ook andere berichten uit Marokko: als de buitenlanders wegblijven zou dat een tweede, bijna even grote ramp betekenen. Omdat ik met mijn domme toeristenkop absoluut niet wou opduiken in een dorp waar mensen hun huis of gezinsleden kwijt zijn heb ik mijn route aangepast, een ruime boog om het epicentrum heen gemaakt en dus ook Ouarzazate of Marrakech links laten liggen. Volgens de Belgische reisleider en uitbater van het Carrefour des nomades nabij M’Hamid zijn de gevolgen van de aardbeving behoorlijk efficiënt aangepakt door de overheid en is er voor de heropbouw van de huizen voor elk gezin een groot bedrag beloofd. Zien wat er in de praktijk van komt. Hij liet me ook wat beelden zien die hij had gemaakt kort na le séisme. Hoog in de Atlasvalleien bleken aan de bergkant kant van de weg, waar de helling afzwakt de huizen relatief intact, aan de steile valleikant waren veel gebouwen van hun fundering geknakt en in de diepte geschoven.

Parc National de Khenifra, Midden Atlas

Cederwoud, Khenifra

Tounfite, oostelijke Hoge Atlas

Agoudim, oostelijke Hoge Atlas

Timarine, Hoge Atlas

[CarlW]

Almaghou, Hoge Atlas

Col du Ouago

Wat was het moeilijkste?

Het grootste deel van mijn reis stond er een west of zuidwestenwind. Onder de grote Atlas volgde die vaak een specifiek patroon, opkomend rond de middag en dan steeds strakker wordend tot een uur of zes, zeven in de avond, waarna hij weer afzwakte en soms wegviel. Een wind recht uit je nachtmerries dus, die harder blaast naarmate je vermoeidheid toeneemt. Ik zal ondermeer de afdaling van de Tizi 'n Tazazert, niet snel vergeten: op het lange dalende stuk na de steile haarspeldbochten haalde ik net 17km km /uur, hard stoempend. In andere omstandigheden zou ik dan al snel mijn route aangepast hebben maar aangezien ik een zuidwestelijke bocht rond het hele aardbevingsgebied wilde maken kon dat niet. Het was dus vaker pompen of verzuipen (in het zand) dan ik had voorzien en uiteindelijk ben ik ook meer op asfalt blijven rijden dan gepland.


Wat was het makkelijkste?

Verbluft zijn door de omgeving, dat kostte geen enkele moeite. De Atlas (en de anti-Atlas) is helemaal anders dan welk Europees gebergte ook (Kaukasus inbegrepen) en verandert iedere paar bochten van uitzicht. Net zoals de woestijn is het een voor mensen hypervijandige omgeving die op het juiste moment, als het niet te heet is en er geen zandstorm waait, ook hyperestetisch is — al die kleuren rotslagen, geplooid en binnenste-buiten-gekeerd, een designwinkel vol erosievormen… Een bewelmende combinatie. Zo’n absurd onherbergzaam landschap dat je soms wel op de maan lijkt rond te fietsen, of exoplaneet 51 Pegasi b… Je hapt onwillekeurig naar adem en denkt, oef, zuurstof.

Saghro gebergte, Tizi 'n Tazazert

[CarlW]

naar het noordoosten, de Hoge Atlas

naar het zuidoosten, het Saghro gebergte. Achter mij, waar de wind vandaan komt, de vuilnisbelt van Boumalne Dades.

Wat wordt er zoal naar je geroepen onderweg?

Eh, le vieux, ça marche? (???)
Vous retenez la barbe mais beaucoup plus jolie! (je overdreven onaantrekkelijk noemen, denk ik toch, is voor kappers een strategie.)
Totaal mysterieus voor mij: Ali Baba!
Grand sportif! Ja dat is waar.

Wat wordt er zoal gegooid naar je onderweg?

2 stenen
1 middelvinger (opgestoken)
1 vuist (geschud) en luid gekrijs. Van een moedermakaak in het cederwoud die meende dat ik haar kleintjes wou ontvoeren.
Veel kushandjes. Eindeloos zwaaien.

Je wordt al eens op de proef gesteld door groepen “bedelende” kinderen, vooral tijdens de vakantie (In Marokko krijgen de schoolkinderen het jaar door geregeld een week vrijaf). Luid “Mousjou mousjou” roepend komen ze van overal aangestormd en dan willen ze un stylo, un bonbon of argent, nooit iets anders. Naar het schijnt zijn de Spanjaarden ooit begonnen met de balpennen, ongetwijfeld met goede bedoelingen, om de tanden van de Marokkaanse kindjes te sparen en ze te motiveren voor hun huiswerk. In Berbergebied is het echt universeel, als een soort normale gedragscode voor de kinderen. Hier en daar is een bully niet van plan om je door te laten zonder zijn stylo. Met geduld en takt zijn die situaties meestal goed op te lossen (niet dat ik dat op overschot heb) — in zo’n afgelegen Berberdorp ben je als (fiets)toerist de attractie van de week en is het natuurlijk hypocriet om te verwachten dat daar geen nadelen aan verbonden zijn. Mijn gedachten gingen soms uit naar de schattige kinderen aan de kant van de weg, vooral de meisjes. Hoe groot is de kans dat ze niet net zoals hun moeders een leven lang in de weer moeten zijn met onwillige ezels, een primitieve hak en grote bossen sprokkelhout of onkruid, niet zelden meegezeuld op hun rug. 1 op 10? 1 op 100? Of nog minder, als je een job in de keuken van een toeristenhotel in Marrakesh niet meerekent. Zelfs het kleinste dorp heeft zijn in vrolijke pastelkleuren uitgedost schooltje, een heel optimistisch beeld, maar er werd me vaak verzekerd dat schijn bedriegt en dat het onderwijs kampt met een gebrek aan middelen en onderbetaald, om de haverklap stakend personeel.

Tizi 'n Tazazert, noordkant.

Boumalne Dades

[CarlW]

Naar Igherm

Tamnougalt

Gorges du Dadès

Dadès

Ait Mansour

[CarlW]

Hoe zit het daar eigenlijk met kamperen?

Wildkamperen is een hele opdracht in Marokko. Om te beginnen is het niet toegelaten en wordt er door de politie actief gespeurd naar potentiële kampeerders. De bevolking wordt opgeroepen om de politie te verwittigen zodra ze iemand aanstalten zien maken om een bivak op te zetten. Die bizar aandoende onbuigzaamheid is begonnen in 2018, toen 2 Scandinavische vrouwen zijn vermoord tijdens een hike in de buurt van de Toubkal, Marokko’s hoogste berg. Dat heeft een traumatiserend effect gehad op de Marokkaanse overheid voor wie de toerist intouchable is (na de landbouw is het toerisme de tweede grootste economische activiteit). Sowieso is de politie omnipresent in de Marokkaanse samenleving, met bvb controles om de 20 of 30 km op de grote wegen. Elke agent maakt er echter een erezaak van om je persoonlijk welkom te heten in het koninkrijk. Eén keer werd ik tijdens een paspoortcontrole door agenten ik in de kraag gevat en op een stoel gezet… waarna ze me begonnen te voederen! In meer afgelegen gebieden speelt nog iets anders: ofwel is er niets, ook geen boom om achter te schuilen en over water zullen we maar zwijgen want bijna alle oueds staan droog— of, als er wel iets is dan zijn er ook mensen. Stealth kamperen is dan niet eenvoudig. Toch zijn er vooral in het zuiden plekken genoeg om te kamperen, meestal kom je dan op een soort parking voor campers terecht, al dan niet camping genoemd, naast een hotel of riad. De camping municipal van Tiznit stond vol gepensioneerde Fransen die in het zuiden van Marokko kwamen overwinteren.

Agdz

Agdz, kasbah van de caïd

Wat kan je beter niet eten?

Halfrotte tajine. Kost je minstens drie dagen. En daarna heb je begrijpelijk niet echt veel zin meer in tajine, waardoor je als niet-vleeseter vaak enkel nog voor omelette berbère kan kiezen.


Wat kan je beter wel eten ?

Verse sardines van de grill, of een dorade, bvb in de haven van Essaouira, emmers kwijl heb ik daar gelaten. Maar je moet 1 oog omhoog richten en het ander omlaag terwijl je eet anders zijn of de katten (de heilige koeien van Marokko) ofl de meeuwen er mee weg. Naar bastilla, het vlaggeschip van de Marokkaanse keuken, kan je als soloreiziger meestal fluiten omdat je met z’n 2en moet zijn alvorens ze er in de keuken aan beginnen. Avocados en granaatappels zijn goedkoop en overal te verkrijgen, net zoals een kleine perensoort waarvan ik de naam ben vergeten maar super smaakt. Amandelen, gekookte eieren (staan in een mandje op de winkeltoog). Msemen of baghrir, lokale pannenkoekvarianten, overheerlijk maar niet overal te’ krijgen. Brokken suiker natuurlijk, vloeibaar gemaakt met heet water en kruiden (“thee”). Goeie espresso is zeldzaam, pijpjes Nescafé vormen het alomtegenwoordige koffiesurrogaat. Merkwaardig genoeg staan de vruchtbare valleien in de hoge atlas vol appelbomen en is de inheemse appel min of meer hèt Marokkaanse fruit bij uitstek. Zuidelijk van de hoge atlas verschijnt uiteraard de dadelpalm, het alfa en omega van de woestijnlandbouw.

Palmeraie, Draa vallei

Naar Taznakht

Igherm

[LHTJoost]

Bedankt...heel inspirerend

[CarlW]

Zagora

Zuidelijk van Zagora

Hoeveel dadelsoorten zijn er eigenlijk?

Meer dan 200. Sommige zijn heel duur, vooral als ze door lepe verkopers aan toeristen worden aangeboden. Er zijn er ook die enkel door de ezels worden gegeten. Maar onmiskenbaar staple food voor de fietser in het zuiden, mijn spoor viel te volgen aan de hand van uitgespuwde dadelpitten. De palmeraies of dadelpalmplantages krijgen echter zware klappen van klimaat en “moderne waterhuishouding”… Stuwdammen houden het water op, toeristen willen zwembaden. De boorputten in de woestijn worden alsmaar dieper, het grondwaterniveau zakt aan een hoog tempo onder de wortels van de palmen die niet snel genoeg kunnen bijbenen.

De woestijn, wat moet het daar heet zijn!

Dat viel tegen. Toen ik de woestijn binnenreed onder Zagora (er staat een bordje “hier begint de woestijn”) was het koud, grijs en zelfs regenachtig. In pakweg het West-Vlaamse Koekelaere gingen op datzelfde moment de sombrero’s op vanwege gesneuvelde hitterecords. Ik begin te rillen zodra de temperatuur onder de 15° zakt maar het kan natuurlijk veel erger: mountainbiker Y. uit Ain Leuh kon maar niet begrijpen dat ik een shirt met korte mouwen droeg (zon scheen toen flink). Hij had 6 truien boven elkaar aan en verklaarde mistroostig: winter is coming. Eerder op het jaar is ook een record gesneuveld in Marokko: in Agadir werd het in augustus 50,4°C. Je kan dan een omelette berbère bakken op het spatbord van je fiets! Misschien toch wat van het goede teveel.

M' Hamid

[CarlW]

Erg Chigaga, ondergang

Erg Chigaga, opkomst

Wat heb je gemist?

Iemand om in de steden en op toeristische plekken de onderhandelingen te voeren met ongevraagde gidsen, raadgevers, tipgevers en de-juiste-weg-wijzers als ze na uitgebreide vriendschapsbetuigingen voor hun diensten een bedrag noemen. Zij vinden dat theater leuk, ik niet. Maar wel begrijpelijk, het is een manier om dmv slim argumenteren wat persoonlijke verdienste in een transactie te brengen die anders neerkomt op aalmoezen van een per definitie rijke toerist. En er is toch tijd zat.


Op de valreep, hoe zit het met bier in Marokko?

In grote steden en zeker toeristische plekken is alcohol relatief makkelijk te vinden (makkelijker dan in Turkije). Casablanca is het premium lager, kost vaak 6 euro voor een flesje, overdreven. Flag en Flag Spéciale de gewone kost, magertjes, nooit ècht koud opgediend. Op de voorlaatste dag in Tanger kreeg ik van een Spaanse ober Mahou in een copa helada en ik had hem bijna gekust! Eén keer in een echt drinking hole geweest, achterin Hotel Mauritania in Tiznit. Kale, met TL lampen verlichte ruimte, een barman die achter een soort balie staat geflankeerd door veiligheidspersoneel, klanten louche kerels met baseballpetjes diep over hun ogen die van grote blikken slurpen en met hun telefoon bezig zijn… Niet zo verschillend van mij, zag ik snel in, wat een ontspannend effect had.

Mooiste naam, slechtste bier

Massief van jbel Sirwa, Anti Atlas

Oceaan in de buurt van Cap Spartel, Tanger

[CarlW]

[Polariteit]

Toffe foto's, mooi! Bedankt voor het delen.

[Aniphys]

Schitterend Carl! Dank!

[joop.r]

Wat een mooi verslag Carl, bedankt voor het delen

[Tom vds]

Geweldig mooi. Indrukwekkend.
Dank voor het delen van je reis.

Groet,
Tom.

[renel]

Merciekes voor deze inspirerende FAQ CarlW!

[alma]

Dank, Carl, met plezier gelezen en gekeken

[Louis]

Hier ook een enthousiasteling, grote dank voor je moeite, tekst en foto’s lopen lekker.

[Leon]

Prachtig verhaal. Heel herkenbaar ook.
In welke maand was je daar? Was dat de beste keuze?

[CarlW]

Prachtig verhaal. Heel herkenbaar ook.
In welke maand was je daar? Was dat de beste keuze?

De boot genomen begin oktober. Ik had me wat gebaseerd op de langjarige gemiddelden en in september riskeer je nog temperaturen van +40°C in het noorden. Ik vond het zeker niet te warm, enkel in Fez had ik te maken met temperaturen boven de 30°C. Vanaf half oktober krijg je dan in het noorden grijs weer met regen maar zuidelijk van de Hoge Atlas blijft dat beperkt tot een occasionele dag. Het was ook absoluut niet druk op toeristische plekken, soms was ik quasi alleen. Dieper in de winter en vooral het voorjaar zijn meer hoogseizoen, schijnt het. Maar de aardbeving zal dat beeld wel vertekend hebben, hoteluitbaters spraken van min 50% boekingen.

[non-fixie]

Vandaag even de tijd genomen voor het verhaal en de (prachtige) foto's. Hartelijk dank, Carl!

De vorm van het auto-interview is trouwens ook heel leuk voor zoiets.